Hak, Hukuk ve Toplumsal Barış: Hz. Peygamber’in Farklı İnanç Gruplarıyla Münasebetleri
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14559404Anahtar Kelimeler:
İslam Hukuku, Kardeşlik, Komşuluk, Saygı, İslam, İnsan Hakları, Medine Sözleşmesi, Takva, Yahûdîler.Özet
İnsan, yeryüzüne halife olarak gönderilmiş ve bu yüksek sorumluluk, onu Allah’ın evi olan Kâbe’den daha üstün bir saygıya layık kılmıştır. Hz. Muhammed, Kâbe’yi tavaf ettiği bir sırada, insanın Allah katındaki değeri ve yeryüzündeki onuruna dikkat çekmiş, Veda Haccı’nda ise can, mal ve namus dokunulmazlığının korunmasının önemine vurgu yapmıştır. Bu kapsamda, bireyler arasında ırk, dil ve renk farkı gözetilmemesi gerektiğini ifade ederek, siyah bir bireyin beyaza, beyaz bir bireyin ise siyaha üstün olmadığını dikkat çekmiş ve üstünlüğün yalnızca takva ile, yani Allah’a yakınlık derecesiyle ölçüldüğünü belirtmiştir. Hz. Peygamber, hayatı boyunca tüm insanları eşit kabul etmiş ve insanlık kardeşliği ilkesini yüceltmiştir. İnsanların, Âdem’in evlatları olmaları sebebiyle eşit olduğunu vurgulayarak, akrabalarına, komşularına ve farklı din ve milletlerden kişilere insani bir tutum sergilemiştir. Mekke döneminde, mazlumların haklarını savunarak adaletin yanında yer almış, Medine döneminde ise Evs ve Hazreç kabileleri arasındaki düşmanlıkları sona erdirip kardeşlik bağlarını güçlendirmiştir. Ayrıca, farklı inanç ve etnik kökenlere sahip topluluklarla Medine Sözleşmesi’ni imzalayarak çok kültürlü bir toplum düzeni tesis etmiştir. Bu uygulamalar, insan haklarının korunmasına dair İslam’ın temel ilkelerinin, Hz. Peygamber’in yalnızca sözlerinde değil, fiili yaşamında ve toplumsal düzenlemelerinde de tezahür ettiğini göstermektedir. Bu çalışma, literatür taraması yöntemiyle gerçekleştirilmiş bir incelemedir. Araştırma, İslam’ın insan haklarına dair öğretilerini ve Hz. Muhammed’in toplumsal ilişkilerdeki örnek rolünü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, konuyla ilgili akademik eserler, dini metinler ve tarihsel kaynaklar üzerinde yapılan derinlemesine analizlerle İslam’ın insan hakları anlayışı ele alınmıştır.
Öne Çıkanlar
- İnsanın Yeryüzündeki Değeri ve Saygı: İnsanoğlu, Allah’ın halifesi olarak yaratılmıştır ve bu yüksek sorumluluk, Kâbe’den daha fazla saygıyı hak etmektedir. Hz. Peygamber, Kâbe’yi tavafında bu gerçeği vurgulamıştır.
- Irk ve Renk Ayrımının Reddi: Hz. Muhammed (s.a.v.), veda haccında ırk, dil ve renk farklarını reddederek üstünlüğün sadece takva ile ölçülmesi gerektiğini belirtmiştir. Her birey eşittir ve üstünlük, insanın sorumluluklarını ne kadar yerine getirdiğiyle ilgilidir.
- Kardeşlik ve İnsanlık İlkesinin Öne Çıkması: Peygamber, tüm insanları Âdem’in evlatları olarak kabul etmiş ve ırk, dil, renk farkı gözetmeksizin insanlık kardeşliği ilkesini yaşamış, buna dair örnekler sunmuştur.
- Mazlumun Yanında Durmak, Zalimle Mücadele: Mekke’de zalime karşı mazlumun yanında durmuş, erdemli bir duruş sergilemiş, adaletin tesisi için çaba göstermiştir.
- Toplumda Barış ve Birlikteliğin Sağlanması: Medine’de Evs ve Hazreç kabileleri arasında kardeşlik bağları kurmuş, Yahûdî ve diğer Medine halklarıyla Medine Anlaşması’nı imzalayarak toplumda barış ve birliği tesis etmiştir.
Referanslar
Abdullah b. Mübârek, et-Türkî el-Mervezî. el-Müsned, thk. Subhî el-Bedrî. Riyad. y.y., 1407.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavud. 50 cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1416/1996.
Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. çev. ve thk. Rıfat Oral – Süleyman Sarı. Konya: Ensar Yayıncılık, 2003.
Algül, Hüseyin. İslâm Târihi. 4 cilt. İstanbul: Gonca Yayınevi, 1986.
Arı, Yılmaz, “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”, çev. Mustafa Turan, Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (Dec. 2023), 461
Arı, Yılmaz, “Bir İnsanlık Suçu Ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terörü Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi 5 (Aralık 2023), 22-44
Arı, Yılmaz, “Gölgede Kalan Yıkım: İsrail’in Devlet Destekli Terörü Ve Soykırım Trajedisi Tarihi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (Eylül 2024), 639-665.
Bennâ, Ahmed Abdurrahman b. Muhammed es-Sââtî. Bülûğu’l-emânî min esrâri’l-Fethi’r-rabbânî. 24 cilt. b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, ts.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Kitâbü’s-Süneni’l-kebîr. 10 cilt. Beyrut: y.y., ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Nâsır. 9 cilt. Riyad: Dâru Turuki’n-necât, 1422.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. el-Edebü’l-müfred, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: y..y., 3.baskı, 1989.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn. 4 cilt. (Beyrut: el-Mektebetü’l-ariyye, 1992
Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Mısır: Dâru Hecer, 1419/1999.
Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. 4 cilt. Beyrut: y.y., 1990.
Heysemî, Nuruddin b. Ali b. Ebî Bekr. Mecmau’z-zevâid ve membeu’l-fevâid. 10 cilt, Beyrut: y.y., 1986.
Humeydî, Ebu Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. Îsâ el-Kuraşî el-Esedî el-Mekkî. el-Müsned. thk. Habîburrahman el-A’zamî. 2 cilt. Beyrut: y.y., ts.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nemerî el-Kurtubî. el-İstîâb fî ma’rifeti’l-ashâb. 4 cilt, Beyrut. y.y., 1992.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed el-Absî el-Kûfî. el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. 7 cilt. Riyad: Meketebetü’-Rüd, 1409.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed el-Absî el-Kûfî. el-Müsned. 2 cilt. Riyad: y.y., 1997.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî temyizi's-sahâbe. 8 cilt. Beyrut: y.y., 1415.
İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî. es-Sahih. thk. Şuayb el-Arnavût. 18 cilt, Beyrut. y.y., 1988.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik el-Mısrî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ. 4 cilt. Beyrut: y.y., 2006
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 cilt. b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1988.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. 2 cilt. Riyad: y.y., 1981.
İbn Raslân, Şihâbüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Hüseyn er-Remlî. Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. 20 cilt. Feyyûm: y.y., 2016.
İbn Râhûye, İshâk b. İbrâhîm el-Mervezî. el-Müsned. thk. Abdulğafûr b. Abdülhak el-Belûşî. 5 cilt. Medine: y.y., 1991.
İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer en-Nümeyrî el-Basrî. Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere. thk. Fehîm Muhammed Şeltût. 4 cilt, b.y.: y.y., 1399.
İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah el-Mısrî. el-Câmiʿ . b.y.: Dâru’l-vefâ. 2005.
İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. Kahire: y.y., 1382/1962.
Kudâî, Ebu Abdullah Muhammed b. Selâme. Müsnedü’ş-şihâb. 2 cilt, Beyrut, y.y., 1986.
Ma‘mer b. Râşid, Ebû Urve el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmiʿ (Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Muṣannef içinde). nşr. Habîbürrahmân el-A‘zamî. Beyrut: y.y., 1403/1983.
Mevlânâ, Celâliddîn er-Rûmî. Mesnevî. trc. Derya Örs – Hicabi Kırlangıç. 6 cilt. Konya. Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2022.
Muhammed Hamîdullah. el-Vesâiku’s-siyâsiyye. Beyrut, y.y., 1983.
Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
Suyûtî. Celalüddin Abdurrahman b. Ebû Bekr. ed-Dürrü’l-mensûr. 8 cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali es-San’ânî. Fethu’l-kadîr. 6 cilt, Beyrut-Dımaşk: y.y., 1414.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecîd es-Selefî, 25 cilt. Kahire: el-Mektebü’l-İslâmî, 1405/1984.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-evsat. thk. Târık b. İvazilleh -Abdülmuhsin el-Husynî, 10 cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ts.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvâd, 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1998.
Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm. 15 cilt, b.y.: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 2003.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Süleyman SARI
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
