Hz. Âişe’ye Dair Yaygın Kullanılan İki Rivayet Üzerinden Hadis Geleneğinde Aşırı Övgü Problemi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15778043Anahtar Kelimeler:
Hadis, Mevzu, Tenkit, Yüceltme, Hz. Âişe.Özet
Bu çalışma, günümüzde gerek sözlü kültür yoluyla gerekse yazılı ve dijital mecralar aracılığıyla Hz. Muhammed’e nispet edilerek yaygın biçimde aktarılan, Hz. Âişe’ye yönelik bazı aşırı övgü içerikli rivayetlerin hadis usulü kriterleri çerçevesinde değerlendirilmesini ve bu rivayetler üzerinden hadis geleneğinde ortaya çıkan yüceltici anlatımların mahiyetine dair eleştirel bir perspektif sunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda öncelikle sahih hadis literatürü taranmış ardından ikincil kaynaklardan yararlanılarak ilgili rivayetlerin geçtiği ilk kaynaklar tespit edilmiştir. Daha sonra bu rivayetler, sened ve metin tenkidi yöntemleriyle detaylı biçimde analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, söz konusu rivayetlerin isnad açısından zayıf, metin açısından ise Kur’an ve sahih sünnet ile örtüşmeyen unsurlar barındırdığını ortaya koymuştur. Rivayetlerin muhtevasında yer alan abartılı ifadelerin, çoğu zaman tarihsel, mezhebî ya da hissî saiklerle uydurulduğu ve bu tür rivayetlerin hadis ilmi açısından ciddi bir problem teşkil ettiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca çalışmada, Hz. Âişe’ye dair sahih övgü rivayetlerine de yer verilmiş; bu sayede uydurma metinlerle sahih rivayetler arasındaki farkların daha net şekilde ortaya konması hedeflenmiştir.
Öne Çıkanlar
- Çalışmada hadislerin eleştirel bir perspektif ile ele alınması.
- Hadislerin sened tenkidinin yapılması.
- Dinî söylem oluştururken dikkat edilmesi gerektiğine dair vurgu.
- Âişe’nin ilimde münekkit oluşuna dikkat çekilmesi.
- Klasik kaynakların geleneksel yöntemlerle tenkidi.
Referanslar
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cuʿfî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. I-IX Cilt. yy: Dâru Tavku’n-Necât, 1. Basım, 1422.
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfehânî. Hilyetü’l-evliyâʾ ve tabakâtü’l-asfiyâʾ. I-X Cilt. Kahire: Matbaatü’s-Saade, 1974.
Ebu’l-Kâsım Temmâm b. Muhammed el-Becelî er-Râzî. el-Fevâid. II Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Ruşd, 1. Basım, 1991.
Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kārî el-Herevî. el-Esrârü’l-merfû‘a fi’l-ehbâri’l-mevzû‘a. thk. Muhammed es-Sibâğ. Beyrut: Dârü’l-Emâne, ty.
Eren, Mehmet. “Ricâl Kitaplarında Mükerrer ve Uydurma Biyografi Problemi”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2003), 51-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/184420
Erul, Bünyamin. “Hadiste Eleştirel Yaklaşımın Öncüsü Olarak Hz. Âişe”. İslâmiyât 3/2 (2000), 109-129.
Gül, Recep Emin. “Merdûd Bir Rivayetin Sanal Alemdeki Serencâmı: Hz. Peygamber’in Hz. Meryem ile Evleneceğine Dair Rivayetin Tahrîc ve Tahlîli = The Consequence of a Rejected Narration in the Virtual World: Establishment (Takhrij) and Analysis (Tahlil) of the Narration About the Prophet’s Marriage to Mary”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi = Journal of Social Sciences 63 (2024), 173-183.
Hatiboğlu, Mehmed S. “Hazret-i Âişe’nin Hadis Tenkidciliği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (1973), 59-74.
Hatice Kübra Tongar (@haticekubratongar). “Kördüğüm Gibi Yazılı Yüzük Tanıtımı”. Instagram. Erişim 10 Mayıs 2025. https://www.instagram.com/p/CSXRL40KXBV.
İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn. Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfû’a ’ani’l-ahbâri’ş-şenî’ati’l-mevzû’a. thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf, Abdullah Muhammed es-Sıddîk. I-II Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1981.
İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. I-X Cilt. Beyrut: Mektebü’l-Matbuati’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2002.
İbn Kayyim el-Cevziyye. el-Menâru’l-münîf fi’s-sahîhi ve’d-daîf. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1970.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmamüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. I-XXI Cilt. yy: Daru Hicr, 1. Basım, 1997.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Kitâbü’l-mevzûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. I-III Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1968.
Keskin, Yusuf Ziya. “Mevzu Hadis Literatüründe Hz. Ali”. Hazreti Ali. ed. Ali Aksu. 327–374. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası, 2020.
Kotan, Sehal Deniz. “Hz. Peygamber Hanesinde Yetişmiş Bir Kadın: Aişe Validemiz”. Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber ve İnsan Yetiştirme Düzenimiz” Sempozyumu. 341-355. Erzurum: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2015.
Okumuş, Zehra Şener. Hadislere Göre En Faziletli Kadın ve Özellikleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Özçelik, Fikret. “Hadis Tenkidinde Sahâbe Modeli: Hz. Âişe Örneği”. Uluslararası İslâm ve Model İnsan Sempozyumu = International Symposium on Islam and Model Human. Kahramanmaraş: 2018, 2/319-327.
Siyer Dergisi. Nebevî Şuurdan Medeniyet İnşasına, “Humeyranın dilinden”, Erişim 10 Mayıs 2025. https://www.siyerdergisi.com/humeyranin-dilinden/
Şîrûye b. Şehredâr ed-Deylemî. el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb. thk. es-Saîd b. Besyûnî Zeğlûl. V Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
Takıda Sanat. “Kördüğüm Gibi Yazılı Gümüş Taşlı Bayan Yüzük”. Erişim 15 Mayıs 2025. https://www.takidasanat.com/kordugum-gibi-yazili-tasli-gumus-bayan-yuzuk
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed Bicavi. I-IV Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1963.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Ebru Adıyaman
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
