Kur’an’ın Beliğ Üslubu Üzerine Bir İnceleme: Hucurât Sûresi Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12578500Anahtar Kelimeler:
Arap Dili ve Belâgatı, Sarf, Nahiv, Hucurât sûresi, Kur’anÖzet
Belâgat, barındırdığı söz sanatları itibariyle insanları ve toplumları etkileme gücüne sahip en önemli araçlardan biridir. Kadim metinler ve edebî kaynaklar, belâgat sanatının en seçkin örnekleriyle doludur. Özellikle, İslam öncesi cahiliye dönemi, belâgatin zirvesinin yaşandığı, Arapların söz ve kelam sahasında ileri seviyede oldukları bir dönemdir. Kur’an, indirildiği dönemdeki söz ustalarını ve şiir otoritelerini etkileyerek susturmuştur. Bu etkinin büyüklüğü, en beliğ şiirlerin bir araya geldiği ve Kâbe’nin duvarında sergilenen muallaka-i seb’a (asılı yedi şiir) örneğinde de görülebilir. Kur’an’ın üstün fesahat ve belâgati, bu şiirlerin sahiplerini, eserlerini askıdan indirmeye mecbur bırakmıştır. Kur’an, insanlığa, ebedi kurtuluş reçetesi sunmanın yanı sıra, en yüksek düzeyde belâgat sanatlarını da içermektedir. Kur’an sûreleri ve âyetleri, bu sanatların en nadide misalleriyle doludur. Hucurât sûresi de, içeriğindeki zengin söz sanatlarıyla dikkat çeken bir sûredir. Yapılan literatür taraması sonucunda, sûreyi belagat yönüyle inceleyen çalışmaların yok denecek kadar az olması, çalışmanın amacını ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, hucurât sûresinde bulunan söz sanatları, belâgatin kısımları olan “meâni, beyân ve bedî’” ilimleri ışığında incelenmiştir. Öncelikle sûre hakkında kısa bir bilgilendirme yapılarak, ayetlerde ele alınan konular özetlenmiştir. Daha sonra, sûrede yer alan belâgat sanatları ile ilgili lügat ve ıstılah tanımları yapılmış ve bu sanatlar, ilgili ayetlerden örneklerle analiz edilmiştir. Bu bağlamda, sûredeki belâgat sanatlarının tespiti ve tahlili, verilen mesajların doğru anlaşılabilmesi için önemli bir aşamadır. Bu çalışma, genel olarak Kur’an, özelde ise Hucurât Sûresi üzerine araştırma yapmak isteyenler için bir kaynak niteliğindedir.
Referanslar
Abbâs, Ebû Muhammed Fazl b. Hasen b. Ahmed b. es-Safûrî eş-Şâfiî. Fennu’l-belâga, İlmu’l-meânî. Ürdün: Daru’l-Furkân li’n-neşri ve’t-tevzî‘, 1997.
Arı, Yılmaz. “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”. çev. Mustafa Turan. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (Dec. 2023), 445-465. https://doi.org/10.5281/zenodo.10429568
Arı, Yılmaz. “Bir İnsanlık Suçu Ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terörü Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi 5 (Aralık 2023), 22-44. https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1392165
Atîk, Abdülaziz. İlmü’l-Meâni. Beyrut: Daru’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1985.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Kitabu’s-Sınaateyn el-Kitabe ve’ş-Şi’r. thk. Ali Muhammed el-Bicavî, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dımeşk: Dar-u İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1952.
Bolelli, Nusret. Belâgat. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
Bulut, Ali. Belâgat (Meânî – Beyân – Bedî). İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 2014.
Cârim, Alî b. Muhammed b. Sâlih b. Abdilfettâh b. Muhammed. el-Belâġatü’l-vâżıḥa. Beyrut: Mektebetü Dâri’l-Fecr, 2014.
Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdurrahman. Delâilü’l-iʿ câz fî ilmi’l-meʿ ânî. thk. Abdülhamîd Hindâvî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2001.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. et-Tarifât. thk. Komisyon, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Dervîş, Muhyiddîn. İ‘rabu'l-Kur'âni'l-Kerîm ve beyânuh. Dımeşk: Dâru'l-Yemâme, 2011.
Dib, Muhammed Muhyiddîn. Ulumu’l-Belağa (Bediî, Beyan, Meâni). Trablus: Müesseti’l-hadiseti li’l-Kitab, 2003.
Durmuş, İsmail. “Fasl” DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Durmuş, İsmail. “İltifat”, DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Durmuş, İsmail. “Tağlib”, DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Durmuş, İsmail. “Kinaye”, DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
Haşimî, es-Seyyid Ahmed b. İbrahim. Cevâhiru’l-Belâğa fi’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî’. thk. Yusuf Sumeylî, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1999.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî. Beyânü iʿcâzi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Halefullah Ahmed, Muhammed Zağlûl Selam, Mısır: Daru’l-Maârif, 1976.
Işık, Emin. “Hucurât” DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed eş-Şâzelî b. Abdilkādir b. Muhammed. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye li’n-Neşr, 1999.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dârus-Sadr, 1994.
Karaman, H., Çağrıcı M., Dönmez, İ. K., Gümüş S. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları, 2014.
Karamollaoğlu, Fatma Serap. Kur'ân ışığında belâgat dersleri Bedi’ ilmî. İstanbul: İşaret Yayınları, 2023.
Kazvînî, Hamdullah b. Ebî Bekr b. Ahmed. el-Îzah fi Ulûmi’l-Belağa. thk. Muhammed Abdulmunim Hafacî, Beyrut: Daru’l-Ceyl, 2003.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. trc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul, Buruç Yayınları, 2003.
Merâğî, Ahmed Mustafa. Ulûmu’l-Belağa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Mustafa, İbrahim. el-Mu’cemu’l-Vesît. Kahire: el-Mektebetü’l-İslamiyye, 1972.
Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-Tenzîl Ve Hakāiku’t-Te’vîl. trc. Şerafettin Şenaslan, İstanbul: Ravza Yayınları, 2005.
Râzî, Ebü’l-Fazl Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Tefsîr-i Kebîr: Mefatîhu’l-gayb. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü‟t-Tefâsir. trc. Prof. Dr. Sadreddin Gümüş, Yrd. Doç. Dr. Nedim Yılmaz, İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
Sâfî, Mahmud. el-Cedvel fî i‘râbi'l-Kur'ân ve sarfihi ve beyânih. Dımeşk: Dâru'r-Reşîd, 1995.
Sekkâkî, Ebû Ya‘kūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Alî el-Hârizmî. Miftâhu’l-ʿulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
Sübkî, Ebû Hâmid Bahâüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâfî el-Mısrî. Arûsu’l-efrâh fî şerhi telhîsi’l-miftâh. thk. Abdülhamîd Hindavî, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2003.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-Câmiʿu’l-kebîr. thk. Muhtar İbrahim Hacîm, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhtar İbrahim Hacîm, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2000.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. trc. Hasan Karakaya, Kerim Aytekin, İstanbul: Hisar Yayınevi, 1996.
Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Muhtâsaru’l-Me‘âni. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid Hindavî, Kuveyt: Daru’z-Zahiriyye, 2017).
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs. Kahire: Dâru’l-Hidâye, 1975.
Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. trc. Komisyon, İstanbul: Bilnet Basım Yayın, 2020.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Mahir Bayrak, Ayhan Can
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
