Toplumsal Bütünleşme Faktörü Olarak Dinî Semboller: İslam’da Ezan ve Camii Sembolleri
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14361103Anahtar Kelimeler:
Din Sosyolojisi, Toplumsal Bütünleşme, Dini Sembol, Ezan, CamiÖzet
Toplumsal bütünleşme, bireyler arasında ortak değerler ve paydalar üzerinde birleşmeyi ifade eden temel bir unsurdur ve bu birliği sağlamak, toplumsal sürdürülebilirlik açısından oldukça öneme sahiptir. Din, toplumsal bütünleşmeyi güçlendiren en güçlü faktörlerden biridir ve dini semboller bu sürecin önemli araçlarındandır. Çalışmanın temel amacı, ezan ve cami sembollerinin, İslam toplumu içindeki toplumsal bütünleşme üzerindeki rolünü ve etkisini anlamaktır. Bu bağlamda, dini sembollerin toplumsal birliği nasıl güçlendirdiği ve toplumsal dayanışmayı nasıl teşvik ettiği üzerinde durulmuştur. Araştırma, İslam dininin iki önemli sembolü olan ezan ve cami üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ezanın, toplumsal birliği pekiştiren çağrı işlevi ve caminin, toplumsal etkileşimin merkezi olarak rolü ele alınmıştır. Araştırma sorusu, “Ezan ve cami sembollerinin, İslam toplumu içindeki toplumsal bütünleşmeye olan katkıları nelerdir?” şeklinde belirlenmiştir. Çalışma, bu sembollerin işlev ve toplumsal etkileri açısından kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Elde edilen bulgular, ezan ve cami sembollerinin İslam toplumu üzerindeki etkilerini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Ezanın, toplumsal birlikteliği teşvik eden düzenli ve ritmik çağrıları, toplumsal aidiyet ve bağlılık duygusunu güçlendirdiği belirlenmiştir. Caminin ise, toplumsal etkileşimin ve dayanışmanın merkezi olarak, bireylerin bir araya gelmesini ve toplumsal ilişkilerin güçlenmesini sağladığı görülmüştür. Elde edilen veriler, bu sembollerin toplumsal bütünleşmeye olan katkılarının, hem bireyler hem de toplumlar düzeyinde belirgin olduğunu ve dini sembollerin toplumsal yapı üzerindeki önemli rolünü vurgulamaktadır. Bu çalışmada, ezan ve cami sembollerinin toplumsal bütünleşmedeki rolünü ve önemini kapsamlı bir şekilde incelemek amacıyla nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Dokümantasyon yöntemiyle gerçekleştirilen araştırmada, tarihsel belgeler, dini metinler, akademik literatür ve çeşitli sosyal kaynaklar taranarak veri toplanmıştır. Bu süreçte, ezan ve caminin toplumsal etkilerini gösteren örnekler ve olaylar detaylı bir şekilde incelenmiş ve bu sembollerin toplumsal yapıyı nasıl şekillendirdiğine dair derinlemesine bir analiz yapılmıştır. Böylece, bu dini sembollerin toplumsal bütünleşme üzerindeki etkileri, tarihsel ve kültürel bağlamlar içinde değerlendirilmiş ve bu sembollerin toplumsal bağları güçlendirmedeki rolü kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur.
Öne Çıkanlar
- Dini semboller, kültürel kimliğin korunmasında ve aktarılmasında önemli bir rol oynar.
- Dini semboller, toplumun ortak değerlerini ve inançlarını yansıtarak toplumsal bütünleşmeyi sağlar.
- Dini semboller, bireylerin manevi ihtiyaçlarını karşılayarak psikolojik rahatlama sağlar.
- Ezan, sadece bir ibadet çağrısı değil, aynı zamanda Müslüman toplumlarda birlik ve beraberliği pekiştiren bir semboldür.
- Camii sembolü, Müslüman toplumlarda sosyal bağları kuvvetlendirir ve toplumsal bütünleşmeyi destekler.
Referanslar
Adıbelli, Ramazan. “Monoteizm ve Yüce Varlık Konusunda Wilhelm Schmidt ile Raffaele Pettazzoni Arasındaki Tartışma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50/2 (2009), 113-152.
Akbaş, Cihat. “Zaman ve Dilin Aynasında: Batıya Yolculuk ve Mir’atü’l-Memalik Eserlerinin Karşılaştırılması”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 13/1 (2024), 97-125.
Arı, Yılmaz. “Aile Kurumunun İşlevleri Nelerdir ve Neden Önemlidir? Sosyolojik Bir Araştırma.” İlahiyat Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler - Aralık 2023, 127-139. Ankara: SERÜVEN YAYINEVİ, 2023a.
Arı, Yılmaz. “Sosyalleşme Süreci̇nde Ai̇le: Di̇nî Rol Ve İşlevleri”. İLSAM Akademi Hakemli Dergisi 3/2 (October 2023b), 199-216.
Arı, Yılmaz. “A Crime against Humanity and the Tragedy of Genocide: An Evaluation That Israel Should Be Sued for State Terrorism against Palestinians”. çev. Mustafa Turan. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD) 1/2 (December 2023), 445-465. https://doi.org/10.5281/zenodo.10429568
Arı, Yılmaz. “Bir İnsanlık Suçu Ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terörü Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi 5 (Aralık 2023), 22-44. https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1392165
Arı, Yılmaz. “Gölgede Kalan Yıkım: İsrail’in Devlet Destekli Terörü Ve Soykırım Trajedisi Tarihi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (Eylül 2024), 639-665. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1491769.
Arkan, Atilla. “Meşşâî Gelenek Bağlamında İbn Rüşd Felsefesinde Rüya”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi (Aralık 2003), 87-125.
Arslan Meçin, Buşra. “Sühreverdî’nin İrfanî Risâlelerinde Misâl Âlemi Sembolü”. Marifetname 9/1 (Haziran 2022), 245-270. https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1078820
Arslan, Mustafa. “Kültürel Bağlamda Din”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/4 (August 2004), 189-205.
Aslan, Yunus - Duran, Remzi. Türk Sanatında “Tanrı” ve “Cennet” Damgalarının Beraber Kullanımı Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 54 (2022), 365-390.
Aydeniz, Hüsnü. “Dinî Semboller, Sembolün Anlam Kaybı ve Etkilerine Gelenekselci Bir Yaklaşım (René Guénon Örneği)”. EKEV Akademi Dergisi 15/48 (2011), 75-90.
Bahar, Halil İbrahim. Sosyoloji. Ankara: Usak Yayınları, 2009.
Bevan, Edwyn. Symbolism and Belief (Routledge Revivals): Gifford Lectures. Routledge, 2014.
Bilgin, Vejdi. İbadet - Şekilsel, Sembolik ve Toplumsal. İstanbul: Emin Yayıncılık, 2011.
Bourdieu, Pierre – Wacquant, Loic. Düşünümsel Sosyolojiye Davet. çev. Nazlı Ökten. İstanbul: İletişim Yay., 2023.
Boztilki, Zeliha. Yaşar Kemal’in Romanlarında Semboller. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
Cassirer, Ernst. The Philosophy of Symbolic Forms: Volume 1, Language. New Haven: Yale University Press, 1953.
Çağlar, Birsel. Türk Mitolojisinde Dört Unsur ve Simgeleri Üzeri Bir İnceleme. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
Çelikel, Gülcan. “Namaz İbadetinin Toplumsal Bütünleştirme Etkisi”. Sultan İlahiyat Araştırmaları Dergisi 2/1 (2024), 93-105. https://doi.org/10.5281/zenodo.12600556
Çetin, Halil. “Ağaç Motifli Osmanlı Saltanat Rüyasının Tabir İlmi Açısından Değerlendirilmesi”. Gazi Akademik Bakış 10 (2012), 25-38.
Çınar, Bayram. “İdeolojik Teoloji Açısından Kurbanın Sembolik Değeri”. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi 8/1 (Nisan 2024), 70-104. https://doi.org/10.52115/apjir.1425113
Çiftçi, Halit Ahmet - Kaçar, Furkan. “Sinagogda Sembolik Değere Sahip Kutsal Nesneler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (Haziran 2023), 119-136. https://doi.org/10.59149/sduifd.1219542
Darı, Abdülhakim Bahadır. Bir Sosyal Bütünleşme Aracı Olarak Ahilik. İstanbul: Marmara Üniversitesi Doktora Tezi, 2017.
Deacon, Terrence. The Symbolic Species: The Co-Evolution of Language and the Brain. New York: W.W. Norton & Company, 2023.
Durkheim, Émile. The Division of Labour in Society. New York: Free Press, 1893.
Durkheim, Émile. Les Formes élémentaires de la vie religieuse. Paris: Alcan, 1912.
Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. Sufi Hermenötik-İbn Arabi'nin Yorum Felsefesi. İstanbul: İlim Yurdu Yayıncılık ve Eğitim Hizmetleri Ltd. Şti., 2018.
Eliade, Mircea. Images and Symbols. New Jersey: Princeton University Press, 1991.
Ersöz, Fatma Bervan. Toplumsal Bütünleşme Bağlamında Kur’an’ın İnsanlığa Bakışı. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Geertz, Clifford. Kültürlerin Yorumlanması. Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
Giddens, Anthony. Sociology. Cambridge: Polity Press, 2001.
Goffman, Erving. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. çev. Barış Cezar. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
Göçer, Ferhat. “Kültürün İletişimsel Arketipleri Olarak Mitler ve Sembollerin Toplumsal Büyüsü Üzerine Bir Bir Değerlendirme”. Uluslararası Kültürel Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/1 (2022), 21-31. https://doi.org/10.46442/intjcss.1024083
Guénon, René. İnisasyona Toplu Bakışlar I-II, çev: Mahmut Kanık. Ankara: Hece Yayınları, 2010.
Güllük, İsmail. “Karakter İnşasında Dinî Sembol ve Karakterlerin Rolü: Kâbe Örneği”. EKEV Akademi Dergisi 67 (2016), 187-204.
Gültekin, Ahmet Cüneyt. “Wıttgenstein’da İdeal Dil Eleştirisi ve Doğal Tarih”. FLSF Felsefe Ve Sosyal Bilimler Dergisi 38 (September 2024), 179-97. https://doi.org/10.53844/flsf.1507412
Gümüşay, İbrahim. Seyyid Kutup'un Din ve Toplum Anlayışı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Günay, Ünver. “Din Ve Sosyal Bütünleşme”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/6 (Ocak 1989), 1-14.
Has, Kenan. Sembolizm ve Haç. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2005.
Hasanov, Behram. “Dinin Toplumsal Boyutunun İncelenmesinde Yorumlayıcı Yaklaşımın Kullanımı: İmkânlar ve Sınırlar.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/2 (2018), 1307-1319.
Işık, Şemsettin. “Haccın Edâsında Öne Çıkan Semboller”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/41 (Haziran 2016), 131-166.
Kamiloğlu, Ramazan. “Türk Kültüründe Ezan ve Makamları”. Hikmet Yurdu 3/5 (Ocak-Haziran 2010), 221 – 237.
Kermen, Özlem. René Guénon’da Di̇nî Semboli̇zm. Necmettin Erbakan University (Turkey) ProQuest Dissertations & Theses, 2019.
Kılıç, Sadık. “Sembolün Gücü Ve İslam’da Semboller”. Diyanet İlmî Dergi 49/3 (2013), 7-20.
Kızıl, Hayreddin. “Dinî Sembolizm Üzerine”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/20 (Ağustos 2018), 327-351.
Koca, Selçuk Kürşad. “Genel Hatları ile Kültür ve Sembol İlişkisi”. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi II (2010), 87-94.
Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. 18. Baskı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2014.
Kubat, Mehmet. “İslâm Toplumunun Birlik ve Beraberliğini Sağlama Merkezleri Olarak Câmi ve Mescidler.” Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 10.2 (2020), 5-31.
Kurt, Hilal. “Dinsel Bir Sembol Olarak Hilal.” Milel ve Nihal 20/2 (2023), 279-304.
Marshall, Colin. Symbols and Their Meanings: A Comprehensive Guide. London: Routledge, 2020.
Obeyesekere, Gananath. Medusa's Hair: An Essay on Personal Symbols and Religious Experience. USA: University of Chicago Press, 2014.
Otto, Rudolf. “The idea of the holy.” USA: Oxford University Press, 1958.
Özalp, Ahmet. “Sosyal Psikoloji Perspektifinden Din Psikolojisine Giriş: Sembolik Etkileşimci Teori Örneği”. Toplum Bilimleri Dergisi 9/18 (2015), 227-242.
Özyurt, Cevat. “Durkheim Sosyolojisinde Toplumsal Bütünleşme Aracı Olarak Din.” Sosyal Teoride Din, 177-239. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
Parsons, Talcott. The Social System. New York: Free Press, 1951.
Parsons, Talcott. The System of Modern Societies. New Jersey: Prentice-Hall, 1971.
Peirce, Charles Sanders. Collected Papers of Charles Sanders Peirce. Cambridge: Harvard University Press, 1931-1958.
Peker, Hidayet. “Farabi ve İbn Sina’da Vahyin Kavramsal Muhtevası”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2008), 157-176.
Sağlam Arı, Güler. “Örgütlerde Fiziksel Semboller ve Psikolojik Güçlendirme İlişkisi Üzerine Kavramsal Bir Çalışma”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 32/2 (Aralık 2014), 1-25. https://doi.org/10.17065/huiibf.87376
Sağlam, “Temel. İslam Mimarisinin Sembolik Anlatıları Üzerine Bir Deneme”. Uluslararası Disiplinlerarası Ve Kültürlerarası Sanat 5/10 (2020), 251-279.
Saussure, Ferdinand De. Course in General Linguistics. New York: McGraw-Hill, 1916.
Schimmel, Annemarie. “Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?”. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 3-4 (1954), 67-73.
Solmaz, Mekki. Kur’ân’da Toplumsal İnşa Süreci. ed. Yılmaz Arı. İstanbul: Kitap Dünyası: 2024.
Sonmez, Fatih. - Nart, Sima. “Antropomorfizm: Kavramın Tarihi, Teoriler ve Tüketici Davranışları Bağlamında Bir Literatür İncelemesi”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (INIJOSS) 11/2 (2022), 580-613.
Tapan, Aysel. “Balören Köyü Yöresi Alevi Topluluğunun Lokma Anlayışı ve Uygulamaları.” Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına) (2023), 443-462.
Temel Eğinli, Ayşen - Nazlı, Azra K. “Kültürün Koruyucu Gücü: Kültürel Semboller”. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi 2 (April 2018), 56-74.
Tok, Fatih. “Âyetler Çerçevesinde Ezanın Muhtevasının Tahlili”. Diyanet İlmî Dergi 56 (2020), 95-122.
Turan, Maşallah. Kur’an’ın Anlaşılmasında Sembolizm Tartışmaları. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 2006.
Türkkahraman, Mimar – Tutar, Hüseyin. “Sosyal Değişme, Bütünleşme ve Çözülme Bağlamında Toplumda Farklı Kültür ve Anlayışların Yeri ve Önemi”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi 1/1 (2009), 1-16.
Tüzün, İdris. Kurânda Sembol ve Sembolik Anlatım: Neml Sûresi Süleyman (A. S) Kıssası Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Ünal, Mehmet Fatih. “Göstergebilimin Serüveni.” Mütefekkir 3/6 (2016), 379-398.
Voltaire. Dictionnaire Philosophique, Portatif. Londres, 1764.
Wach, Joachim. Sociology of Religion. Chicago: University of Chicago Press, 1958.
Watt, Montgomery. Günümüzde İslam ve Hıristiyanlık. çev. Turan Koç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Watt, William Montgomery. Symbolism in Cultural Contexts. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
Weber, Max. Din Sosyolojisi. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
Whitehead, Alfred North. Sembolizm Anlamı ve Etkisi. çev. Seray Soysal. İstanbul: SAY Yayıncılık, 2023.
Wittgenstein, Ludwig. Felsefi Soruşturmalar, Çeviren Haluk Barışcan, İstanbul: Metis Yayınları, 2007
Yüceer, Yunus Emre. Sinema ve Toplumsal Etkileşim Bağlamında, Erving Goffman ve Dramaturji. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Tezi, 2018.
Zeyrek, İ. Naci. “Gelenekçi Ekolün Bakış Açısına Göre Sembol, Simge ve İşaret’in Temsil Kategorileri”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 17/31(2016), 195-211. https://doi.org/10.21550/sosbilder.290960
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Hatice Kırkgül, Yılmaz Arı
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
