Kur'ân'da İnsanla İlgili Sembolik İfadelerin Analizi

Özet

Her kelam sahibinin kendine özgü bir dili ve anlatım biçimi vardır. Yüce Allah ilah olması hasebiyle diğer kelam sahiplerinden ontolojik anlamda farklı vasıflar taşımaktadır. Dolayısıyla kendisiyle arasında ontolojik farka sahip olan insan ile iletişime geçmesi ve onun algısına hitap edebilmesi de belirli bir iletişim düzlemini gerekli kılmaktadır. Aynı zamanda bu iletişim biçimi insanın anlama sorununu da beraberinde getirebilmektedir. Yüce Allah’ın insan için vahyettiği bildirimler dil yönünden genel olarak açık anlatımlı ve kolaylıkla anlaşılabilir olsa da önemli bir kısmı itibariyle sembolik anlatımlı olup insan kavrayışını yoran ve anlamayı zorlaştıran taraflar ihtiva etmektedir. Toptancı bir bakış açısıyla bu ilahi bildirimlerin hepsini sembolik anlatım kabul ederek yalnızca sembolik anlamlara yönelen bir yaklaşım sergilemek veya hepsini gerçek anlatım addederek sadece lügavî manaları itibariyle değerlendirmek birtakım anlama ve yorumlama problemlerine yol açmaktadır. Zira bu ifadelerin tek tip bir yaklaşım tarzı esas alınarak değerlendirmeye tabi tutulması hem anlam zenginliğini yok etmekte hem de verilmek istenen mesajın doğru anlaşılmasının önüne geçmektedir. İfadelerin doğru anlaşılması ve yorumlanması ancak onlara doğru anlama ve yorumlama teknikleriyle yaklaşılması halinde mümkün olabilir. İşte bu noktada dilde soyut olanın anlaşılabilir hale getirilmesi için başvurulan somutlaştırarak anlatma tekniklerinden yararlanmak isabetli olacaktır. Kur’ân’ın insan hakkındaki sembolik ifadelerini anlamada da Arap dilinin yalnızca yapıbilim (sarf) ve sözdizim (nahiv) kaidelerine dayanmak yetersiz kalmaktadır. Bu yüzden biz bu çalışmamızda Kur’ân’da yer alan ve insandan bahseden sembolik ifadeleri zikrettiğimiz dilsel kuralları ihmal etmeyen, fakat onları aşan analiz yöntemlerini esas alarak çözümlemeyi konu edindik. Araştırmamız esnasında müfessirlerin büyük çoğunluğunun da bu ifadeleri aynı metotla yorumladıklarını tespit ettik ve onların bu tavırlarını kendimize rehber edindik. Kur’ân’daki insan tasavvurunun önemli bir yanını ortaya koymayı amaçladığımız bu araştırma sembolik ifadeler içeren ayetlerin doğru bir biçimde anlaşılmasını ve yorumlanmasını sağlayan bir yöntem ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. Önce Sembolizm kavramının çerçevesini çizdiğimiz, sonra da Kur’ân kıssalarının içinde ve haricinde yer alan sembolik anlatımların insanla ilgili olanlarını belirleyerek analiz ettiğimiz bu araştırmamızda sembolik ifadeler içeren ayetleri gerçek anlamlarıyla anlamanın bizi hatalı çıkarımlara götüreceği, bunun yerine bu ayetleri içerdikleri sembollerin temsil ettiği anlamları tespit etmek suretiyle yorumlamanın en sağlıklı yol olduğu sonucuna ulaştık.

Öne Çıkanlar:

• Dilde sembolik anlatım, bir dilin sözcüklerin ve ifadelerin ötesindeki anlamlarını ve değerlerini ifade etme yeteneğidir.
• Sembolik anlatımı çözümleme, metnin yüzeydeki anlamlarının ötesinde derin, metaforik ve kültürel anlamlarını keşfetmeyi amaçlar.
• Kur’ân’da insanla ilgili genel anlatımlarda ve kıssalarda sembolik anlatımlar bulunmaktadır.
• Kur’ân’daki sembolik anlatımları çözümlemede dilsel kuralları ihmal etmeyen, fakat onları aşan analiz yöntemleri esas alınmalıdır.
• “Allah’ın eli bağlıdır.” ayeti gerçek manada elin bağlılığı manası taşımayıp cimriliği ifade eder.